دیروز شورای وزیران عربستان با طرح محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد و وزیر دفاع این کشور تحت عنوان چشم انداز ۲۰۳۰ موافقت کرد. سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان که ریاست شورای وزیران این کشور را نیز برعهده دارد در جلسه روز دوشنبه رسما موافقت شورای وزیران عربستان با این طرح را اعلام کرد.
عربستان در طرح تحول اقتصادی منابع درآمد ملی خود را متنوع می کند تا به این ترتیب وارد دوران پسانفتی شود. پیش بینی شده بر اساس این طرح، عربستان بزرگترین صندوق ذخیره ارزی جهان را داشته باشد که بعد از عرضه اولیه ۵% از سهام شرکت ملی نفت آرامکو به عموم، حجم ذخایر این صندوق به ۲ تریلیون (دو هزار میلیارد) دلار برسد. همچنین قرار است عربستان سعودی در سال ۲۰۲۰ به طور کامل از وابستگی به درآمدهای نفتی رهایی یابد.
همچنین در طرح تحول ملی، عربستان برنامه‌های مختلفی در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و عمرانی مد نظر قرار داده که از جمله می توان به احداث پروژه های بزرگ مسکن، افزایش جهشی فرصت‌های شغلی برای جوانان عربستانی که بیش از ۳۰ درصد آنها بیکار هستند و اعطای برخی آزادی‌ها به زنان اشاره کرد.
درباره این که چرا طرح چشم انداز ۲۰۳۰ در این مقطع زمانی به اجرا درمی آید حدس و گمانه های متفاوتی ارائه شده است.
یکی از دلایلی که در این باره ذکر شده این است که محمد بن سلمان با اجرای طرح تحول در پی تبدیل شدن به فرد اول عربستان و ساختن آینده این کشور بر پایه افکار و عقاید خود می باشد. به عنوان مثال مجتهد، فعال معروف سعودی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشته محمد بن سلمان قصد دارد به بهانه چشم انداز ۲۰۳۰ زمام امور را در اختیار بگیرد و پدرش را خانه نشین کند.
عده ای نیز مسائل و مشکلات اقتصادی که عربستان با آن دست به گریبان است را دلیل اصلی اجرایی شدن این طرح عنوان می کنند. بر پایه این استدلال، کاهش قیمت نفت و هزینه های فراوان درگیر شدن در یمن، سوریه، بحرین و ... از عوامل اصلی کسری بودجه ۹۸ میلیارد دلاری می باشد. اما آخرین گزارش صندوق بین‌المللی پول حاکی از آن است که این کسری بودجه بیشتر از این است و به چیزی حدود ۱۴۰میلیارد دلار می‌رسد. محمد الشیخ، یکی از مشاوران اقتصادی نزدیک به محمد بن سلمان با ادامه روند فعلی، میزان کسری بودجه و هدر رفت سرمایه را برای سال‌های آینده بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زد. آن طور که خود محمد بن سلمان هم در مصاحبه با بلومبرگ گفته است: تیم اقتصادی‌اش به این نتیجه رسیده‌اند عربستان اگر سیاست‌های اقتصادی خود را تغییر نمی‌داد اوایل سال ۲۰۱۷ با ورشکستگی کامل مواجه می‌شد. گاردین نیز اخیراً در گزارشی عنوان کرده بود که حکومت سعودی قصد دارد با فروش تاسیسات نفتی خود، ۵۲ میلیارد دلار کسب کند تا ضررهای ناشی از تجاوز نظامی به یمن و کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی را جبران کند.
عده ای نیز با تاکید بر بی اعتنایی دولت آمریکا به مقامات ریاض، اشاره می کنند که دولتمردان کاخ سفید دیگر مانند سابق بر منطقه خاورمیانه و نفت آن تاکید ندارند و در پی عزیمت به شرق آسیا هستند و این استراتژی موجب شده تا عربستان با انجام اصلاحاتی، به گمان خود به سمت تحکیم بیشتر پایه های قدرت حرکت کند.
در این بین برخی نیز بر این اعتقاد هستند که تغییرات اجتماعی که محمد بن سلمان وعده آن را داده برای برآورده کردن خواسته های کشورهای غربی علی الخصوص آمریکایی ها می باشد؛ چرا که بدلیل تبعیض های اجتماعی، نقض حقوق بشر و آزادی های فردی و مذهبی و ... انتقادات بسیاری به حمایت کشورهای غربی از آل سعود شده است. همچنین شاهزاده جوان سعودی که رویای حکمرانی طولانی بر کشور ثروتمند عربستان را در سر می‌پروراند، به خوبی می‌داند که دیگر ادامه شیوه عموها و پدر پیرش در اداره کشور ممکن نیست و برای رسیدن به رویای خود باید به قهرمان جوانان عربستان و ناجی اقتصادی کشورش تبدیل شود؛ چشم‌اندازی که طرح تحول ملی عربستان دقیقا بر مبنای آن تدوین شده و تلاشی‌است پیش‌دستانه برای ممانعت از اعتراض‌های احتمالی جامعه سنتی عربستان که کاهش قدرت اقتصادی سعودی‌ها می‌تواند آنان را به خیزش وا دارد.
وزارت خارجه آمریکا در گزارش سالانه اخیر خود که اواخر فروردین ماه منتشر شد به نقض گسترده حقوق بشر در عربستان اشاره کرده بود.
گفتنی است یکی از افسران ارشد سابق آمریکایی که اخیرا با محمد بن سلمان دیدار کرده می‌گوید محمد بن سلمان گفته آماده دادن مجوز رانندگی به زنان است اما منتظر وقت مناسب برای بررسی نهاد دینی تندرویی است که بر حیات اجتماعی و دینی سیطره دارد.
محمد بن سلمان در مصاحبه ماه گذشته خود نیز گفته بود: من باید به جهان یادآور شوم که زنان آمریکایی زمان زیادی منتظر ماندند تا به حقوقشان درباره رأی دادن دست یابند. برای همین ما نیاز به زمان داریم. ما به شهروندان به یک چشم می‌نگریم و زنان نیمی از جامعه عربستان هستند.
اما مسئله مهم تر ورای این که چرا حاکمان عربستان در این مقطع زمانی به فکر ارائه چشم انداز و انجام اصلاحات در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی افتاده اند این است که تجربه نشان داده مقدمات ریاض کمتر بر اساس پیچیدگی های مسائل واقعی منطقه و جهان تصمیم گیری می کنند. نمونه بارز آن جنگ یمن است که با گذشت بیش از یک سال از آغاز آن منجر به هیچ نتیجه ای برای عربستان نشده است.