دلایل پیوستن عمان به ائتلاف سعودی چیست؟

دلایل پیوستن عمان به ائتلاف سعودی چیست؟

پادشاهی عمان همواره  به عنوان تافته جدابافته عضو شورای همکاری کشورهای حاشیه خلیج فارس مطرح بوده است، با این ‌وجود اخیراً تصمیم این کشور مبنی بر پیوستن به ائتلاف نظامی به رهبری عربستان که به بهانه مبارزه با تروریسم تشکیل شده و نوک پیکان حمله به یمن را هدایت می کند، ابهاماتی را در مورد سیاست‌های این کشور ایجاد کرده است.

 

   

کشور عمان با وجود قدرت اندک اقتصادی در منطقه، برای عربستان از موقعیت استراتژیک مهمی برخوردار است، ریاض با سیاست خودبزرگ بینی در منطقه، عمان را بخشی از عمق استراتژیک خود توصیف می‌کند.

 

پادشاهی عمان در مرزهای جنوب شرقی شبه جزیره عربستان قرار دارد و سواحل آن تا تنگه هرمز در شمال و مرزهای جمهوری یمن کشیده شده است. عمان با سه دریای خلیج فارس، دریای عمان و بحر العرب مرز مشترک دارد. حضور عمان در تنگه استراتژیک هرمز که 40 درصد از نفت خام مصرفی جهان از آن عبور می کند و مناسبات ویژه این کشور با تهران و نقش میانجگری که مسقط در بسیاری از مسائل منطقه ایفا کرده است، باعث شده عربستان تلاش گسترده‌ای را برای تحت سلطه گرفتن این کشور انجام دهد.

  

 

مسقط همواره خود را به عنوان یکی از دولت های بی‌طرف در مناقشات منطقه‌ای مطرح کرده و همین موضوع باعث شده بود تا این کشور دیکته های ریاض به سایر اعضای شورای همکماری را نپذیرفته و در نتیجه مناسبات میان دو طرف در انبوهی از تنش و بحران دنبال شود. در همین راستا ملک سلمان بن عبدالعزیز ماه گذشته سفر دوره ای را به تمامی کشورهای عضو شورای همکاری داشت، اما عمان را در این میان نادیده گرفت.

 

 

 

 

مقامات پادشاهی مسقط در زمینه مسایلی نظیر تاسیس اتحادیه به جای شورای همکاری و ایجاد واحد پولی مشترک در شورا زیر نظر عربستان، مخالفت با حمله به عربستان، مخالفت با سیاست های ضد ایرانی کشورهای عضو شورا و مخالفت با تک روی ریاض در شورای همکاری، مجموعه ای از سرفصل های اختلافات میان عمان با عربستان و برخی دیگر از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به شمار می‌رود. با این وجود برخی رسانه های وابسته منطقه ای  با ذوق زدگی نسبت به تصمیم عمان از پیوستن به دولت عربستان آن را تغییر در نقشه ژئوپلتیک منطقه و در نتیجه ناامیدی عمان از نتایج همگرایی با ایران ارزیابی‌کرده اند.

 

 

حتی برخی از منابع گزارش می‌دهند که احتمالاً محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان سعودی طی هفته‌های اخیر سفری را به پادشاهی عمان خواهد داشت تا زمینه سفر ملک سلمان پادشاه عربستان به این کشور را مهیا کند. عربستان سعی دارد در شرایط نابسامانی که با آن مواجه است تغییر موضع عمان را بزرگ‌نمایی کرده و آن را عنوان یک دستاورد منطقه‌ای در عرصه رقابت با ایران برای خود معرفی کند.

 

 

رسانه های وابسته به دلارهای نفتی سعودی نیز این اتفاق را عاملی برای توسعه بیشتر نفوذ عربستان در منطقه و انزوای بیشتر ایران معرفی می‌کنند، آنها اعتقاد دارند که روند رو به رشد مناسبات اقتصادی ایران با عمان در راستای تحقق آرمان های تهران برای تحت فشار قرار دادن کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بوده و تغییر مواضع عمان این تلاش ها را ناکام گذاشته است.

 

 

 

 

فارغ از شانتاژ تبلیغاتی رسانه‌های وابسته به حاکمیت ریاض، تحلیلگران نسبت به جدیت تغییر مواضع عمان که در واپسین روزهای سال 2016 رخ داد، تردید دارند و در خوش‌بینانه‌ترین حالت آن را تغییری تاکتیکی برای رهایی از فشارهای سنگین ریاض و متحدانش ارزیابی می کنند. آنها معتقدند که مسقط مناسبات خوب و مستحکم با تهران را از دست نخواهد داد و پیوستن این کشور به ائتلاف عربستان نیز یک اقدام صوری است.  

 

مسقط از دیرباز مناسبات خوبی با تهران دارد که با وجود تنش در روابط ایران با برخی کشورهای تحت پرچم عربستان در منطقه بویژه در سال 2016، این مناسبات دستخوش تغییر نشد، کارشناسان مسائل منطقه‌ای اعتقاد دارند که مهم این است که آیا در آینده عمان موافقت خود را با تصمیمات آینده ائتلاف جنگی عربستان به ویژه تصمیمات ضد ایرانی این ائتلاف اعلام خواهد کرد یا نه؟   

 

در همین رابطه عبدالله الغیلانی کارشناس و تحلیلگر سیاسی عمان درخواست پادشاهی این کشور برای پیوستن به ائتلاف نظامی عربستان را تحول ریشه‌ای در سیاست‌های اعلام شده این کشور در ابعاد استراتژیک ندانست. وی نسبت به مبالغه ناگهانی در جشن گرفتن برخی طرف ها نسبت به این اقدام ابراز شگفتی کرد و گفت که این اقدام تنها یک اقدام نمادین برای بهبود مناسبات عمان با کشورهای عضو شورای همکاری بویژه عربستان است.

  

وی پیوستن عمان به ائتلاف عربستان را کاملا سیاسی خواند و گفت که عمان در ابعاد نظامی با این ائتلاف همکاری نخواهد کرد. وی پرونده‌های موجود در مناسبات عمان با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را شامل چهار پرونده بحران سوریه ، بحران یمن، مناسبات با ایران و موضع مسقط نسبت به ایجاد اتحادیه خلیج دانست و تأکید کرد که در صورتی که تحول اساسی در مواضع مسقط نسبت به این پرونده‌ها حاصل نشود، ارتباط میان عمان با دیگر کشورهای عضو شورا همچنان شکننده خواهد بود.

 

این تحلیلگر مسائل راهبردی عمان می‌افزاید که تهران متحد منطقه ای مسقط است و به احتمال فراوان حاکمان عمان تصمیم خود برای پیوستن به ائتلاف عربستان را پیش از این به اطلاع تهران رسانده بودند، اما قطعا این اقدام نمادین نمی تواند در روند هم‌گرایی ایران و عمان تأثیری داشته باشد.

 

 

 

 

واقعیت این است که برآورده کردن مطالبات عربستان از عمان در جهت جلب رضایت این کشور تنها به عضویت عمان در این ائتلاف منحصر نمی شود که مسقط بخواهد به این ترتیب خود را به عنوان متحد ریاض مطرح کند، حضور عمان در اردوگاه ریاض نیازمند مجموعه‌ای از بازبینی ها در سیاست‌های منطقه‌ای از سوی عمان در قبال پرونده‌های مطرح شده است که در راستای امنیت ملی این کشور نیست، لذا به نظر نمی‌رسد مقامات عمان این آمادگی را داشته باشد که منافع ملی خود را فدای ایجاد همگرایی بیشتر با عربستان کنند.

 

 

از سوی دیگر پیوستن به ائتلاف عربستان برخلاف آنچه که برخی رسانه‌های وابسته به این رژیم تبلیغ می کنند، نمی‌تواند وجهه و اعتبار بین المللی به این کشور داده یا دستاوردهای منطقه‌ای برای آن داشته باشد. وجهه عربستان درنتیجه جنایت‌های صورت گرفته در یمن و کشتار جمعی مردم و غیرنظامیان بی پناه این کشور و حمایت از گروه‌های تروریستی و تکفیری که باعث فتنه فراگیر در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا شده‌اند، بحران بی سابقه مشروعیت را برای خاندان آل سعود و تمامی هم پیاله ای های این کشور در ائتلاف متجاوز به یمن ایجاد کرده است.

 

از سوی دیگر موازنه قدرت در روند درگیری‌ها به نحوی نیست که ریاض بتواند فارغ از خشم گسترده افکار عمومی ، دستاورد قابل توجهی از این جنگ کسب کند. با وجود گذشت بیش از 21 ماه از این جنگ عربستان هنوز به هیچ یک از اهداف اعلام شده خود از این جنگ نرسیده و با وجود صرف هزینه‌های گسترده و کسری بودجه ناشی از پیامدهای این جنگ، عمق خاک خود را در معرض حمله نیروهای زمینی و موشکی یمن می بیند.

 

لذا از آنچه که گفته شد می‌توان به این نتیجه رسید که حضور تمام قد عمان در کنار بازنده های ائتلاف جنگی عربستان نمی تواند دستاورد قابل توجهی برای این کشور به شمار رود که عمان بخواهد برای رسیدن به آن، از امتیاز ویژه همگرایی با ایران در منطقه دست بردارد.

 

ابراهیم الهدبان استاد علوم سیاسی در دانشگاه کویت نیز به خبرگزاری آناتولی گفت که پیوستن عمان به ائتلاف تحت رهبری عربستان به معنی تغییر در سیاست‌های مسقط نیست و این کشورها همچنان ملاحظات خود را در موضوع تأسیس اتحادیه خلیج‌فارس و مسایل دیگر خواهد داشت.

 

 

 

 

تغییر مواضع عمان در قبال پرونده‌های مذکور تا اندازه‌ای بعید به نظر می‌رسد که سرتیپ ستاد شامی محمد الظاهری تحلیل‌گر سیاسی سعودی نیز به پایگاه خبری خلیج آنلاین گفت که معتقد است که پیوستن عمان به ائتلاف عربستان مبهم است.

وی می افزاید که عمان براساس قوانین شورای همکاری خلیج فارس رفتار می کند که در سال 1979 امضا شده و بر تمامیت و استقلال تصمیمات سیاسی کشورها بر اساس هماهنگی و همکاری با سایر کشورها تاکید دارد. قانون اساسی عمان مداخله نظامی این کشور در خارج و  حتی کشورهای عضو شورای همکاری را تضمین می‌کند، لذا عمانی ها مداخله نظامی در یمن را مغایر قانون اساسی خود می دانند.

 

گرچه برای اثبات تاکتیکی بودن اقدام سران مسقط در پیوستن به ائتلاف جنگی سعودی در منطقه دلایل کافی وجود دارد، اما گذشت زمان و بروز دامنه های جدید اختلافات میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس نشان خواهد داد که این ائتلاف تا چه اندازه شکننده بوده و حضور عمان در آن تنها برای خروج مقطعی از فشارهای سنگین سعودی ها بوده و کاربرد دیگری ندارد.